گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- حامد صارم، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها کفو امیر المومنین علیه السلام است و اگر خداوند علی علیه السلام را خلق نمی‌کرد، احدی همتای آن بانوی شریفه نبود(1) اهل بیت علیهم السلام برای ایشان القاب و نام های مختلفی را فرموده‌اند. این اسمائ و القاب نشان از ابعاد مختلف وجودی ایشان است. هر اسم یا لقبی که برای ایشان فرمودند کنایه از یک یا چند بعد و ویژگی شخصیتی آن بانوی مطهره است.
از جمله از نام‌ها و القابی که برای ایشان گفته شده، «محدثه» است که کنایه از تکلم جبرئیل با او بعد از شهادت پیامبر اکرم می باشد و «علیمه» که نشان از علم خدایی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دارد(2) و در توصیفی از حضرت زهرا سلام الله علیها او را سیده النساء العالمین و سرور زنان در روز قیامت و در روایتی سرور زنان اهل بهشت معرفی شده است.(3)
عصمت فاطمه زهرا از روی اختیار است
هر چند که حضرت زهرا سلام الله علیها در عالم تکوین حائز مرتبه ای بالا است و معرفت نسبت به آن حضرت باعث تعالی و ترقی عارفین به ایشان است. قبول ولایت حضرت زهرا سلام الله علیها باعث طهارت و پاکی جان‌های دوست داران و شیعیان او می باشد.(4)اما نباید از یاد برد که حضرت زهرا سلام الله علیها در این عالم با توجه به ظاهر بشری و با مشکلاتی که هر انسانی در زندگی با آن مواجه است مواجه بوده و باید متذکر این نکته بسیار مهم باشیم که عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها به معنای مجبور بودن حضرت صدیقه طاهره بر عدم ارتکاب گناه نیست؛ لذا زندگی ایشان را باید با توجه به این نکته مورد مطالعه قرار داد، نه با توهم اینکه اگر صدیقه طاهره رفتارش و سیره اش در زندگی اجتماعی صحیح است از باب عصمت ایشان است و ربطی به زنان و مردان جامعه امروز ندارد؛ زیرا زنان امروز درجامعه ما مانند حضرت زهرا سلام الله علیها از عصمت برخوردار نیستند، در نتیجه زن و مرد جامعه امروز نمی‌توانند از نحوه زندگی حضرت زهرا و امیر المومنین علیهما السلام درزندگی درس بگیرند و همچنین در اختلافی که زندگی امروز زنان و مردان با سیره حضرت زهرا سلام الله علیها دارند معذور هستند؛ چراکه آن بزرگوار معصوم است و ما معصوم نیستیم.
اعتقاد شیعه مبنی بر این است که معصومین علیهم السلام در ترک گناه و اعمال خویش مجبور نبوده‌اند و قدرت بر انجام گناه را داشته‌اند، اما مرتکب اعمال ناپسند نمی‌شدند؛ از این رو باید در تمام زمینه‌ها حضرت زهرا سلام الله علیها برای همه شیعیان، خاصه زنان درس باشد.
زندگی حضرت صدیقه طاهره جهات و ابعاد بسیاری دارد، از جمله بعد سیاسی زندگی حضرت صدیقه طاهره و همچنین بعد زندگی ایشان در میان خانواده و تعامل ایشان با مشکلات زیاد، بسیار حائز اهمیت است.
اطاعت از همسر در سیره فاطمی
حضرت زهرا مطیع امر امیرالمومنین بود، از جهت اینکه حضرت علی علیه السلام همسر او است نه صرفا از این جهت که حضرت علی علیه السلام امامت دارد با اینکه فاطمه زهرا کفو علی مرتضی است و دارای مقامی بس بلند نزد پروردگار خویش است برای خارج شدن از خانه و رفتن به سمت خانه پدرش از حضرت علی علیه السلام اذن می‌خواهد «َ قَالَتْ تَأْذَنُ لِی فِی الْمَصِیرِ إِلَى مَنْزِلِ أَبِی رَسُولِ اللَّهِ ص»؛(5)خطاب به علی علیه السلام فرمود: آیا به من اذن می دهی که به منزل پدرم رسول خدا بروم .
این نکته باید بسیار مورد توجه جامعه ما اعم از زن و مرد قرار گیرد. حضرت زهرا که پیامبر او را «صدیقه» لقب داد بر خود حرام می داند که بدون رضایت و اذن همسر خویش خانه را ترک کند، اگرچه مقصد او از بیرون رفتن از خانه زیارت رسول خدا باشد، اگر دقت به موقعیت مکانی خانه حضرت زهرا سلام الله علیها و پیامبر شود اهمیت این امر بیش از پیش نمایان می شود. در خانه او در مسجد باز می شود و خانه رسول الله نیز هم جوار مسجد است شاید کمتر از ده قدم بین دو خانه فاصله باشد؛ اما حضرت صدیقه طاهره برای خروج از منزل و رفتن به خانه پدرش از حضرت علی علیه السلام اذن می‌خواهد.
نسبت به بیرون رفتن زن، مردان مسئولیت دارند
هرچند ظاهر این روایت این را می‌رساند که همه زنانی که متمسک به سیره فاطمه سلام الله علیها هستند باید ولایت مرد بر زن را قبول کنند، اما وظیفه‌ای مهم نیز بر دوش مردان است. مردی که همسرش بدون اذن او نمی تواند از خانه خارج شود؛ باید توجه داشته باشد که برای چه موردی اذن می دهد. اگر دختری با اطلاع پدرش و یا زنی با اطلاع و اذن همسرش از خانه خارج شود ولازمه خروج او گناه و امری خلاف شرع باشد کسی که اذن این کار را به او می دهد در درجه اول مسئول است و ای بسا عقاب او از دختر یا همسری که کار حرام را مرتکب شده است بیشتر باشد.
چگونگی پوشش فاطمه زهرا سلام الله علیها
پوشش حضرت زهرا سلام الله علیها برای خروج از منزل باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. او پس از اجازه گرفتن از همسر خویش برای خروج از خانه پوشش ایشان به این صورت است: «فَتَجَلَّلَتْ بِجَلَالِهَا [بِجِلْبَابِهَا] وَ تَبَرْقَعَتْ بِبُرْقُعِهَا» (6)جلباب (چادر)خویش را بر سر کرد و نقاب(روبند که صورت را به غیر از دو چشم می پوشاند)را بر صورت زد سپس به سمت خانه رسول الله حرکت کرد.
رفتار و سیره حضرت فاطمه حجت را برای همه مردان و زنان تمام می‌کند و وظیفه زنان در پوشش را نمایان می‌سازد و وظیفه مردان برای امر به معروف کردن خانواده خود؛ چرا که معروف فعل فاطمه زهرا است اگر مردی اهل خود را امر به سیره فاطمی نکند ترک امر به معروف کرده است و مردانی که دست از سیره حضرت زهرا سلام الله علیها برداشته اند و هر گونه رفتار و هرگونه پوشش نامناسب را از همسر یا دختران خویش تحمل می کنند و امر به معروف نمی کنند علاوه بر اینکه از سیره فاطمه زهرا تخطی کرده اند، در روایات اهل بیت به علت بی غیرتی مورد لعن قرار می‌گیرند.
رفتار حضرت زهرا منطبق با رضایت خداوند است و فعل حضرت زهرا رضایت خداوند از پوشش زنان را به ما می فهماند از این رو پس از آگاهی از سیره حضرت زهرا و به واسطه آن سیره علم یا فتن از رضایت خداوند کسی نمی تواند بگوید که کیفیت داشتن حجاب امری شخصی است و هر کس طبق سلیقه خویش می تواند پوششی را بگزیند و یا اصلا پوشش خاصی به عنوان حجاب نداشته باشد بی شک بر همه وظیفه است که تا می توانند روش ها ی زندگی خویش را تا جایی که می توانند به زندگی آن بانوی مکرمه نزدیک کنند .
حیا حضرت زهرا از درخواست از همسرش
علی علیه السلام به خانه آمد از فاطمه پرسید :«آیا نزد تو چیزی برای خوردن هست»؟ فاطمه سلام الله علیها سوگند یاد کرد که بیش از دو روز است که چیزی در خانه برای تغذیه وجود ندارد و اگر چیزی هم موجود باشد به حسنین داده است امیر المومنین علیه السلام فرمود :«چرا به من خبر ندادی که من چیزی برای شما تهیه کنم؟» حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها فرمود :«یا أبا الحسن إنی لأستحیی من إلهی أن أکلف نفسک ما لا تقدر علیه»( 7) ای اباالحسن من حیا می کنم از پروردگارم که تو را تکلیف به کاری کنم که برآن قادر نیستی.
حضرت زهرا سلام الله علیها با اینکه دو روز گرسنه بود ؛ می فرماید از خداوندم حیا می کنم که از تو چیزی بخواهم باتوجه به اینکه غذا از ضروریات اولیه زندگی هر انسانی است اما حضرت فاطمه تا این حد هم با سختی های زندگی همسرش همراهی می کند.
بردباری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در مواجه با مشکلات بدین معنا نیست که او خانه همسر را در این سختی ها ترک نمی کند بلکه حتی از او کوچک ترین درخواستی نمی کند تا آن جا که اشاره ای نیز به این مشکل نمی کند. تحمل و صبر صدیقه طاهره در این مشکلات تا آن میزان است؛ که حضرت علی علیه السلام از این مسئله مطلع نیست . امید است که زنان ما از سیره فاطمه زهرا سلام الله علیها درس بگیرند که در این صورت سطح زند گی ها بر اساس توان مرد تنظیم خواهد شد و لا اقل در غیر ضروریات توجه به توانایی همسر خواهد شد .
در صورتی که جامعه ما بر اساس سیره فاطمه زهرا سلام الله علیها حرکت کند . آرامشی بر خانواده حاکم خواهد شد و در سایه این آرامش خانواده می تواند محلی برای تربیت و تعالی کودکان باشد .حضرت زهرا از تنگ دستی لب به شکایت نمی گشاید.
این درحالی است که اوضاع زندگی او از حیث اقتصادی از اهل مدینه پایین تر است . در نزدیک عید کودکان مدینه لباس برای عید داشتند اما حسنین برای نداشتن لباس عید به مادرشان شکایت می کنند .(8)با توجه به این روایت نمی توان گفت همه مردم مدینه در چنین تنگدستی قرار داشتند.
سرزنش حضرت زهرا به خاطر ازدواج با علی علیه السلام
روشن می شود سطح زندگی فاطمه زهرا سلام الله علیها از حیث مطامع دنیایی از بقیه پایین تربوده است تا حدی که به خاطر ازدواج با فردی فقیر مورد سرزنش زنان مدینه قرار می گیرد سلمان فارسی نقل می کند :«روزى من در حضور پیامبر اسلام صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم ایستاده بودم و آب به دستهاى مبارک آن حضرت مىریختم حضرت فاطمه در حالى وارد شد که گریان بود. پیغمبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم دست مبارک خود را روى سر فاطمه نهاد و فرمود: چه باعث گریه تو شده؟ خدا چشم تو را گریان نکند اى حوریه! گفت: من به گروهى از زنان قریش رسیدم، چشم آنان که به من افتاد راجع به پسر عمویم طعنه زدند. فرمود: چه سخنى از ایشان شنیدى؟ گفت: مىگویند: ناگوار است که محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم دختر خود را به مردى از قریش بدهد که فقیر است.
فرمود: دختر جان! من تو را شوهر ندادم، بلکه خدا تو را براى على تزویج نموده است…. و جبرئیل وارد شدو گفت خداى توانا توجّهى به زمین کرد و از میان مردان على و از زنان فاطمه علیهما السّلام را برگزید. تو فاطمه را براى على تزویج کن.
علی و فاطمه دو نور هستند که برای هرکسی که بهشت و لقاء رسول خدا و هدایت را اراده کرده است؛ زمین را برای هدایت او روشن می سازند با وجود این دو گوهر آسمانی تا قیامت راه هدایت تاریک نخواهد ماند هر چند امت اسلام بعد از شهادت پیامبر قد و ارزش این گوهر که دردانه عالم هستی بود را نشناختند و به جرم حمایت و طرفداری از آن حقی که خداوند در غدیر به رسولش ابلاغ کرد خانه اش را به آتش کشیدند و فرزند شش ماهه او را سقط کردند و در اثر آن لطمات حضرت زهرا به شهادت رسید .
نور بهشت از فاطمه زهرا است
حضرت زهرا مثال نور خدا در آسمان و زمین است یعنی اهل آسمان ها و اهل زمین به نور وجود او هدایت می شوند و در بهشت نیز که خداوند خورشید و ماه خلق نکرده است لا یرون فیها شمسا (10) .بهشت نیز به نور فاطمه روشن خواهد بود.
محبان فاطمه زهرا سلام الله علیها بعد از آنکه در بهشت ساکن می شوند نوری را مشاهده می کنند که بهشت را روشن کرده است اهل جنت می گویند :« پروردگارا تو در کتابی که نازل کردی گتی که در بهشت خورشید دیده نمی شود (لا یرون فیها شمسا)»پس منادی ندا خواهد داد :«این نور خورشید و ماه نیست به درستیکه علی و فاطمه از چیزی خوشحال شدند پس خندیدند از لبخند این دو بهشت نور باران شد (11)
گر نگاهی به ما کند زهرا
درد ها را دوا کند زهرا
بر دل و جان ما صفا بخشد
گر نگاهی به ما کند زهرا
پی نوشت ها :
1. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه – محمد تقی المجلسی ( الأول ) – ج 5 – ص 343 – 345
2. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه – محمد تقی المجلسی ( الأول ) – ج 5 – ص 345 – 347
3.مناقب آل أبی طالب – ابن شهر آشوب – ج 3 – ص 104 – 106
4.مفاتیح الجنان –محدث قمی ،اذن دخول مشاهد مشرفه
5.بحارالأنوار 43 147 باب 6- کیفیة معاشرتها مع علی ع ….
6. بحارالأنوار 43 147 باب 6- کیفیة معاشرتها مع علی ع ….
7. بحار الأنوار – العلامة المجلسی – ج 43 – ص 59 – 61
8. بحار الأنوار – العلامة المجلسی – ج 43 – ص 75
9. زندگانى حضرت زهرا علیها السلام ( ترجمه بحار الأنوار) 560 ترجمه: ….. ص : 560
10.الدهر : 13
11. بحار الأنوار – العلامة المجلسی – ج 43 – ص
