عرفه عرفان آخرین ذخیره خدا

گروه فرهنگی «نسیم آنلاین» ؛ حامد صارم – معرفت و شناخت از محوری ترین آموزه های  مکتب تشیع است . در حقیقت هرگونه که فرهنگ شیعه معرفی  می شود باید معرفت و شناخت ،جزء مقوم های توصیف  آن قرار بگیرد . معرفتی که برمبنای تعقل می باشد . این نکته بسیار با اهمیت است که در مهم ترین جوامع حدیثی متقدم و متاخر شیعه ، کتاب های حدیثی با «کتاب عقل و جهل» شروع شده است . به عنوان مثال اصول کافی که قدیمی ترین جامع حدیثی است که از گزند آفات در امان مانده و امروز به دست ما رسیده است؛ شروع آن با کتاب عقل و جهل است . به بیانی دیگر شروع دین شناسی و دین مداری با محوریت عقل معرفت و شناخت صورت می گیرد . در جامع روایی متأخر یعنی بحار الانوار نیز کاملا مانند کافی شریف، امر به همین گونه است . این برخلاف دیگر نحله های اسلامی است که یا بحثی از عقل و معرفت در جوامع حدیثی معتبر  خویش ندارند یا در مقام بحث و جدل  برای عقل و معرفت جایگاهی قائل نیستند و به نقش عقل در کسب معرفت حمله می کنند

شیعه اصل عبادت را معرفت و بینش می داند

این اختلاف نگرش، تفاوت های بسیاری را ایجاد می کند . از جمله این  که عبادت در مکتب شیعه بر مبنای معرفت و نگرش صحیح می باشد . اگر عبادت بدون بینش و معرفتی از جانب خداوند متعال نباشد اعمال و عبادات کاملا فاقد ارزش است و اگر همراه با شناختن حق نباشد نماز خواند و ارتکاب فعل حرام یکسان دانسته شده است .در واقع عبادت بدون معرفت خالق و شناخت از حقیقت ، صرف مناسکی بی روح است که ارزشی ندارد . باعث تعالی و کمالی نخواهد شد . و آن عبادت و بندگی خشوع و خضوع و انصاف را به همراه نخواهد  داشت . نمونه بارز آن را می توان امروزه در پیروان سقیفه دید که با وجود ادعای عبادت و توحید ربویی از انسانیت و ادب توحیدی  بهره ای نبرده اند و وحشیانه ترین جنایات بشریت را مرتکب می شوند .

عرفه زمانی برای معرفت

روز عرفه زمانی است برای معرفت به توحید . و قوف در عرفات فرصتی برای یافتن خویشتن و اظهار خضوع و خشوع در مقابل حضرت حق و یافتن معرفت توحیدی است عرفات سرزمین معرفت و وادی شناخت است . از این رو است که این سرزمین محل نزول معرفت خداوند متعال است . چرا که در این وادی است که بندگان اعتراف به  یکتایی حضرت حق می کنند و در این سرزمین اعتراف می کنند که به خویشتن ظلم نمودند . در این سرزمین  است که توبه آدم پذیرفته شده است .

توبه آدم در عرفات

حضرت آدم آنگاه  که از جوار حضرت حق دور شد و از  باغ بهشتی به زمین فرود آمد، چهل روز هر بامداد بر فراز کوه صفا با چشم گریان در حال سجده بود. جبرئیل (ع)، فرود آمد و پرسید:ـچرا گریه می کنی ، ای آدم؟ چرا نگریم در حالیکه از جوار خداوند به این دنیا فرود آمده ام؟ به درگاه خدا توبه کن و بسوی او بازگرد.چگونه ؟ جبرئیل در روز هشتم ذیحجه آدم را به منی برد، آدم شب را در آنجا ماند و صبحگاهان عازم صحرای عرفات شد. جبرئیل هنگام خروج از مکه، احرام بستن و لبیک گفتن را به او آموخت و چون عصر روز عرفه فرا رسید، آدم  را به غسل فرا خواند و پس از نماز عصر، او  را به وقوف در عرفات دعوت کرد و کلماتی را که به وسیله آن حضرت آدم توبه نمود به او یاد داد. و کلماتی را که از پروردگار دریافت کرده بود به وی تعلیم داد، این کلمات عبارت بودند از:سبحانک اللهم و بحمدک لا اله الا انت علمت و ظلمت نفسی واعترفت بذنبی اغفر لی انک انت الغفور الرحیم جز تو خدایی نیست کار بدی کردم و بر خود ظلم نمودم اینک به گناه خود اعتراف می‌کنم مرا ببخش که تو بخشنده و مهربانی.

آدم (ع) تا غروب آفتاب همچنان دعا میکرد  و با تضرع اشک می‌ریخت. وقتی که آفتاب غروب کرد همراه جبرئیل روانه مشعر شد و شب را  آنجا گذراند. صبحگاهان در مشعر بپاخاست و به دعا پرداخت… تا اینکه سرانجام بخشیده شد .

حضرت آدم وارد حصن توحید شد

آری! حضرت آدم با جاری نمودند کلمه مقدس توحید«لااله الاانت» وارد در حصن توحید شد . عمل مهم او در عرفات این بود که خاضعانه وارد این دژ شد و هر کس که در این قلعه توحید وارد شود از عذاب الهی در امان است . «لا اله الا الله » گفتن حضرت آدم از آن سو باعث بازگشت خداوند به رحمت خویش شد که حضرت آدم دارای معرفت و شناخت به این کلمات بود . به بیان امام رضا علیه السلام که ورود به حصن توحید مشروط به شروطی است و بدون آن شروط کسی نمی تواند وارد این دژ شود . حضرت آدم این شروط را به خوبی می شناخت یا به بیانی دیگر توحید او همراه با شروط توحید بود . چرا که حضرت آدم همان کسی است که خداوند متعال د رباره او می فرماید و «علم آدم الاسماء کلها » خداوند همه اسماء را به حضرت آدم آموخت .بنابر این او با معرفت و شناخت وارد عرفات شد و کلمه توحید را بر زبان جاری ساخت .از این رو در روایات دیگری نیز آمده است که کلماتی که حضرت آدم علیه السلام بر زبان راند سوگند دادن خداوند به خمسه طیبه بود . این رواید در تعارض با یکدیگر نیست چرا که یک دسته کلمه توحید را بیان می کند و دسته دوم شرط ورد به حصن توحید تذکر داده شده است .

عرفه و معرفت خدا

عرفه بدون معرفت خداوند ،عرفانی نخواهد داشت. و عرفات باید وقوفی عارفانه باشد و الا رحمتی از جانب خداوند نازل نخواهد شد در باره معرفت خداوند سخن بسیار است . اما به یک روایت در این باب از امام باقر علیه السلام تذکر داده می شود . تعریف جامع از معرفت خداوند ارائه داده شده است . در این روایت تصریح شده است که در صورتی که چنین معرفتی نباشد عبادت خداوند از روی گمراهی خواهد بود .ابوحمزه می گوید امام باقر علیه السلام به من فرمود :«تنها کسی خداوند را عبادت می کند که خداوند را بشناسد و کسی که خداوند را نشناسد مانند این جماعت (مخالفین) از روی گمراهی خدا راعبادت می کنند(عبادت ایشان گمراهی است )پرسیدم معرفت خدا چیست ؟ امام باقر علیه السلام فرمود :« باور داشتن خداى عز و جل و باور داشتن پیغمبرش (ص) و دوست داشتن على (ع) و پیروى از او و از ائمه هدى علیهم السلام و بیزارى جستن بخداى عز و جل از دشمن ایشان، این چنین شناخته مى‏شود خداى عز و جل» (1)بنابر این روایت مادامی که امام برحق شناخته نشود و تصدیق نشود و از دشمنان ایشان اعلان بیزاری نشود خداوند شناخته نشده است .

تسلیم نشانه معرفت داشتن به خدا

از یک زاویه می توان گفت  قبول ننمودن آن حجت و امامی که خداوند متعال تعیین نموده است برابر است با انکار خداوند و نادیده انگاشتن حکم ملوکانه و الهی او بنابر این کسی که آن ولی را قبول می نماید و اورا تصدیق می نماید و با اعلان برائت از دشمنان آن حجت الهی التزام عملی خویش را نشان می دهد یعنی خداوند را شناخته است و باور داشته است که تنها او«رب » است  و خداوند است که تعیین کننده جانشین خویش بر روی زمین است و خداوند را سزاوار برای اطاعت دانسته است بنابر این چنین شخصی معرفت و شناخت به خداوند متعال دارد و اعمال او و عبادات او نزد خداوند متعال از ارزشی والا برخوردار است .

اهل بیت علیهم السلام باب معرفت الهی

جهت دیگر اینکه خداوند متعال برای هر چیزی وسیله و سببی قرار داده است . این سنت الهی در باب معرفت نیز جاری و ساری است . این بدان معنا است که خداوند متعال برای معرفت خویش نیز ابوابی گذاشته است که بدون آن باب نمی توان به شناخت خداوند دست یافت . و هر کسی که بخواهد از غیرآن باب وارد شود فرموده اند که آن شخص سارق نامیده می شود . وسارق را در عرفه به عرفات وادی عرفان راه نخواهند داد .

خداوند متعال می فرماید :«…  لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى‏ وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون‏ …  پسندیده نیست که از پشت خانه‏ها به آنها داخل شوید، ولى پسندیده راه کسانى است که پروا مى‏کنند و از درها به خانه‏ها درآیید و از خدا بترسید تا رستگار شوید»

آن بیت ، بیت معرفت الهی است که نمی توان از غیر باب آن وارد شد . اهل بیت علیهم السلام باب معرفت الهی هستند امیر المومنین علی علیه السلام در خطبه ای در وصف اهل بیت می فرماید :« نَحْنُ الْأَبْوَابُ… وَ لَا تُؤْتَى الْبُیُوتُ إِلَّا مِنْ أَبْوَابِهَا فَمَنْ أَتَاهَا مِنْ غَیْرِ أَبْوَابِهَا سُمِّیَ‏ سَارِقاً» ما اهل بیت ابواب هستیم و داخل خانه ها نشوید الا از طریق درهای آن و هر کس که از غیرآن ابواب وارد شود سارق نامیده می شود .

عرفه و عرفات با امیر الحاج ،آخرین ذخیره خداوند معنا می شود

تنها با شناخت اهل بیت علیهم السلام می توان خداوند متعال را شناخت از این رو امام باقر علیه السلام در پاسخ ابوحمزه شناخت و محبت امیر المومنین علیه السلام و ائمه طاهرین و برادت داشتن از دشمنان ایشان را از ارکان شناخت خداوند متعال بیان می دارد .

بنابر این روز عرفه سرزمین عرفات هنگامی وادی معرفت می شود که امیر الحاج ، باب حی معرفت خداوند حضرت صاحب الزمان شناخته شود .

عرفه زمانی درک می شود که اعتراف به قصور و تقصیر در برابر آن آخرین ذخیره الهی شود .عرفات زمانی باعث نزول رحمت است که حاجی در عرفات به دنبال یافتن امام زمان خویش باشد .

با این وجود چگونه خواهد بود عرفه و عرفاتی که بدون امام زمان باشد ؟ ایا می توان بدون بابی که خداوند برای معرفت قرار داده است وارد سرزمین عرفات شد؟ آیا برای کسی که شناخت به امام زمان خویش ندارد خورشید صبح عرفه طلوع خواهد کرد ؟ روز عرفه هر کجا که بیعت با امام زمان انجام شود و در جبهه توحید قرار گرفته شود ارزش عرفات را خواهد داشت . عرفه بدون معرفت امام زمان  ،عرفانی نخواهد داشت

عرفه و عرفاتی که امام حسین علیه السلام، امام زمان مردم سال 61 هجری ،از آن به سمت کربلا رفت چگونه برای آن مردم ارزش و اعتبار دارد . یاری نکردن و بیعت ننمودن با امام زمان در سال شصت و یک هجری یعنی برای ایشان وقوف در عرفات بهره ای از معرفت و رحمت خداوند متعال نداشته است . چرا که سید الشهدا با یارانی اندک از جمع حاجیان جدا شد و حاجیانی که نفهمیده اند به دور «بیتی» طواف می کنند که «باب معرفت »آن به سمت کربلا حرکت کرد و اگر حقیقتا دوست دار خداوند بودند و به دنبال عرفات باید مسافر کربلا می شدند از این رو است که در روایات فرمودند که خداوند ابتدا به زائران ابا عبد الله علیه السلام نگاه می کند سپس نظر رحمت خویش را متوجه سرزمین عرفات می کند .

پی نوشت ها :

الکافی (ط – الإسلامیة) / ج‏1 / 180 / باب معرفة الإمام و الرد إلیه ….. ص : 180